Waarom en hoe Brussel herindustrialiseren

De industrie trekt steeds vaker weg uit Brussel, met zware gevolgen voor het Gewest: vervuiling, files, verlies aan geschoolde arbeidskrachten, minder lokale innovaties en afhankelijkheid van internationale bevoorradingsketens. Die situatie vergroot de kloof tussen burgers en de productieketen én vertraagt de transitie naar een circulaire economie die het leefmilieu ontziet.

In die context richtte Circlemade (onze cluster voor circulaire economie) een werkgroep op waarbinnen lokale industriële actoren nieuwe strategieën konden bedenken. Hoe kan productie in de stad enerzijds werkgelegenheid en meerwaarde opleveren en anderzijds een duurzaam karakter vertonen en inspelen op de behoeften van de Brusselse inwoners?

Waarom Brussel opnieuw industrialiseren?

In de stad wonen steeds meer mensen. Lokale productie lijkt dan ook van strategisch belang om het hoofd te bieden aan klimatologische, economische en maatschappelijke uitdagingen. Stadsindustrie blijft dichtbij en geeft dan ook de voorkeur aan korte ketens, creëert lokale tewerkstelling en bevordert een meer verantwoorde consumptie.

De circulaire bedrijven in Brussel bedachten o.a. innoverende oplossingen, dankzij recyclage, upcycling en de revalorisatie van materialen om ecologisch ontworpen producten af te leveren die op lokale behoeften inspelen. Door die bedrijven te ondersteunen, mikt Brussel op een sterke en veerkrachtige lokale economie die een meer verantwoorde consumptie door de inwoners bevordert.

10 stimuli om industrie in de stad te houden

In 2023 dokterde de cluster Circlemade een strategie uit om meer steun te verlenen aan circulaire productiebedrijven in Brussel. Dergelijke bedrijven worden steeds vaker met uitdagingen geconfronteerd. In dat kader formuleerde de cluster een aantal aanbevelingen die de industrie in de stad op lange termijn rendabel en concurrentieel moeten maken.

1) Productieruimten behouden en aanpassen

Industrieterreinen zijn steeds moeilijker te vinden. Het is dan ook belangrijk de bestaande ruimten voor andere bedrijven open te stellen en ervoor te zorgen dat ze op lange termijn kunnen worden gehuurd. De oprichting van gewestelijke hubs – gemeenschappelijke sites voor fabricatie, opslag en logistiek – bieden een blijvende oplossing voor kleine circulaire bedrijven die in de lift zitten.

2) De toegang tot lokale grondstoffen vergemakkelijken

Om circulaire productie te ondersteunen, pleit de werkgroep van Circlemade voor een vlottere toegang tot kwalitatieve afvalstromen die kunnen worden gerevaloriseerd. Een doorgedreven samenwerking met Brusselse actoren die instaan voor de inzameling en het ophalen van toestellen en afval zou lokale bedrijven de kans geven om secundaire grondstoffen in te slaan en zo mee te werken aan een deugdzame cyclus van hergebruik met een minimale ecologische impact.

3) Innovaties bevorderen

Circulaire stadsindustrie maakt gebruik van geavanceerde technologieën om over te schakelen op innovatieve productiemethoden en de ruimten in de stad aan te passen. Digitalisering, robotica en 3D-printing, bijvoorbeeld, laten een kleinschalige productontwikkeling met een kleinere ecologische voetafdruk toe. Dankzij 5.0 industrieën, staat de mens in het hele proces centraal.

4) De toegang tot vergunningen en financieringen vereenvoudigen

De procedures voor de toekenning van vergunningen en de toegang tot financiering vormen belangrijke struikelblokken. Circlemade raadt aan de vergunningstermijnen in te korten en vast te houden aan hogere premies en financieringen die de lancering en de groei van circulaire ondernemingen stimuleren.

5) Aangepaste opleiding voorzien rond beroepen in de circulaire industrie

Gezien de nood aan geschoolde arbeidskrachten, moet er worden samengewerkt met opleidingscentra die de nieuwste generatie van Brussels talent kunnen voorbereiden op een baan bij een circulair productiebedrijf, met name in knelpuntberoepen (elektromechanica, hersteldiensten, …).

6) Ruimte voor de circulaire economie in het belastingstelsel

Het belastingstelsel kan de circulaire economie impulsen geven door de belastingen op lokale arbeidskrachten en herstellingen te verlagen of door de btw op herverpakte (of geüpcycelde ) producten aan te passen. Op die manier worden gerevaloriseerde producten concurrentiëler ten opzichte van nieuwe producten uit de lineaire economie.

7) Ruimte voor een verticale waardeketen

Om circulaire bedrijven in de stad te verankeren, moeten ze werken aan een verticale integratie en dus alle productiefases (tot aan de verkoop aan de eindklant) onder controle houden. Door te opteren voor een dienstenmodel met een voortdurende wisselwerking met klanten kunnen ze de meerwaarde optimaliseren zonder tussenpersonen in te schakelen én de kosten voor productie in de stad beter opvangen.

8) De mobiliteit en de logistiek van goederen minder complex maken

Voor circulaire bedrijven is logistiek in de stad een uitdaging. Circlemade pleit voor duurzame transportoplossingen en distributiecentra van gemiddelde grootte in elke gemeente, waardoor leveringen in stadszones geoptimaliseerd zouden kunnen worden.

9) Onderzoek en ontwikkeling stimuleren

Circlemade wil de banden aanhalen tussen circulaire bedrijven, onderzoekscentra, hogescholen en gewestelijke instellingen om innovaties in productietechnologieën in functie van de ruimte in de stad in de hand te werken.  O&O met het oog op ecologische ontwerpen en de ontwikkeling van compacte apparatuur is essentieel voor de concurrentiekracht van dergelijke bedrijven.

10) Scaling-up versterken en aanmoedigen

Circulaire bedrijven in de groeifase stuiten op specifieke uitdagingen. Circlemade stuurt aan op intensievere begeleiding rond digitalisering, de structurering van processen en de toegang tot financiering, zodat bedrijven een versnelling hoger kunnen schakelen terwijl ze duurzaam blijven produceren.

De aanbevelingen gunnen Brussel een voortrekkersrol in het verzoenen van lokale productie en economische veerkracht.